Một số điểm mới của Luật Đặc xá năm 2018

Ngày 19/11/2018, Quốc hội ban hành Luật Đặc xá số 30/2018/QH14. Luật gồm 06 chương, 39 Điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2019. Luật Đặc xá năm 2018 có những điểm mới so với Luật Đặc xá năm 2007 sau:

Điều kiện của người được đề nghị đặc xá

Điểm b khoản 1 Điều 11 Luật Đặc xá năm 2018 quy định cụ thể thời gian chấp hành hình phạt tù đối với từng loại tội mới đủ điều kiện được đề nghị đặc xá như sau:

- Người bị kết án về tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội; tội phá hoại chính sách đoàn kết; người bị kết án từ 10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người của Bộ luật Hình sự do cố ý;

- Đã chấp hành án phạt tù ít nhất là 17 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn, nếu sau khi đã được giảm xuống tù có thời hạn mà tiếp tục được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù thì thời hạn được giảm sau đó không được tính vào thời gian đã chấp hành án phạt tù;…

Luật Đặc xá năm 2018 bổ sung quy định trường hợp đã thi hành được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác nhưng do lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn thuộc trường hợp chưa có điều kiện thi hành tiếp phần còn lại theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự đối với người bị kết án phạt tù không thuộc các tội tham nhũng hoặc tội khác do Chủ tịch nước quyết định thì cũng thuộc đối tượng được đề nghị đặc xá tại điểm đ khoản 1 Điều 11 trường hợp phải thi hành nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước thì phải được người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án hoặc không yêu cầu thi hành án đối với tài sản này.

Các trường hợp không được đề nghị đặc xá

So với Luật Đặc xá năm 2007, Luật Đặc xá năm 2018 bổ sung 16 tội không được đề nghị đặc xá cho dù người bị kết án phạt tù có đủ kiện quy định tại Điều 11 của Luật này là: tội phản bội Tổ quốc; tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội xâm phạm an ninh lãnh thổ; tội bạo loạn; tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân; tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội phá rối an ninh; tội chống phá cơ sở giam giữ; tội khủng bố hoặc một trong các tội quy định tại Chương các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh của Bộ luật Hình sự.

Nếu như khoản 1 Điều 11 Luật Đặc xá năm 2007 quy định trường hợp: “Bản án hoặc quyết định của Tòa án đối với người đó đang có kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm” thì khoản 2 Điều 12 quy định: “Bản án, phần bản án hoặc quyết định của Tòa án đối với người đó đang bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm theo hướng tăng nặng trách nhiệm hình sự”. Quy định mới này thu hẹp hơn đối tượng không được đề nghị đặc xá.

Người đang chấp hành án phạt có quyền làm đơn đề nghị đặc xá

Khoản 1 Điều 15 Luật Đặc xá năm 2018 quy định: “Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày Quyết định về đặc xá được niêm yết, phổ biến, người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn căn cứ vào quy định tại Điều 11 và Điều 12 của Luật này làm đơn đề nghị đặc xá.” Đây là quy định mới của Luật Đặc xá năm 2018, bởi Luật Đặc xá năm 2007 không cho phép người đang chấp hành án phạt tù có quyền này mà chỉ có giám thị trại giam, giám thị trại tạm giam mới được đề nghị đặc xá.

Trình tự, thủ tục trình Chủ tịch nước ban hành Quyết định về đặc xá

Luật Đặc xá năm 2018 bổ sung quy định tại Điều 8 như sau: “Theo yêu cầu của Chủ tịch nước hoặc trong trường hợp Chính phủ đề nghị đặc xá được Chủ tịch nước chấp nhận, Chính phủ chủ trì, phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, xây dựng tờ trình của Chính phủ và dự thảo Quyết định về đặc xá. Tờ trình và dự thảo Quyết định về đặc xá phải được trình Chủ tịch nước chậm nhất là 60 ngày trước thời điểm đặc xá để Chủ tịch nước xem xét, ban hành Quyết định về đặc xá”.

Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện đặc xá

So với Luật Đặc xá năm 2007, Luật Đặc xá năm 2018 quy định chi tiết trách nhiệm của các cơ quan: Chính phủ; Văn phòng Chủ tịch nước; Bộ Công an; Bộ Quốc phòng; Tòa án nhân dân tối cao; Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Bộ Tư pháp; Bộ Ngoại giao; Ủy ban nhân dân các cấp, cơ quan, tổ chức có liên quan; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận; Hội đồng tư vấn đặc xá từ Điều 25 đến Điều 35.